- ชื่อวิทยาศาสตร์
Paederia foetida Linn.
- ชื่อวงศ์
RUBIACEAE
- ชื่อพื้นเมือง
กระพังโหม (กลาง), ตะมูกปาไหล (อุดรธานี-อีสาน), กระเยวเผือ (สกลนคร-อีสาน), ผักไหม (เชียงใหม่-เหนือ), เครือไส้ปลาไหล (มหาสารคาม-อีสาน), ตดหมูตดหมา (เหนือ,กลาง), ย่านพาโหม (ใต้), พังโหม
- ชื่อภาษาอังกฤษ
Skunk-vine
- ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
กระพังโหม เป็นพืชจำพวกไม้เถาเลื้อยประเภทล้มลุก ลำต้นมีขนาดเล็กเลื้อยไปตามพื้นดินหรือพันต้นไม้อื่น ลำต้นและใบมียางสีขาว เมื่อขยี้ดมดูมีกลิ่นเหม็น ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเป็นคู่ตรงข้าม ใบสีเขียวเนื้อในบาง ก้านใบสั้นเส้นใบโค้งจรดกันที่ใกล้ ๆ ขอบใบ ดอกออกเป็นช่อดอกเล็กๆ ตรงซอกใบหรือโคนก้านใบ ช่อละ 2-3 ดอก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ขนาดเล็กกลีบปลายลีบแยกกัน กลีบด้านนอกสีขาว กลีบด้านในสีม่วงแดงหรือสีชมพูประด้วยสีม่วงจุดสีน้ำตาล เกสรตัวผู้มี 5 อัน เกสรตัวเมีย 1 อันอยู่ตรงกลาง ผลเป็นฝักยาวสีเขียวยาวประมาณ 4-7 ซม.กว้าง 1.6 ซม. กระพังโหมมีหลายพันธุ์ ชนิดใบใหญ่ ใบรูปไข่ มีขนสั้น ๆ ปกคลุม เรียกว่า ตูดหมูหรือตดหมู หรือกระพังโหมใหญ่ ชนิดใบเล็ก รูปเรียวยาวหรือรูปหอก เรียกตดหมาหรือกระพังโหมเล็ก ชนิดใบใหญ่ไม่มียางไม่มีขนกลิ่นเหม็นอ่อน ๆ เรียก ย่านพาโหม
- การปลูก
กระพังโหมเป็นไม้ที่ขึ้นทั่วไปในธรรมชาติ(ป่าผสมผลัดใบและป่าเต็งรัง)และบริเวณในสวนใช้วิธีการขยายพันธุ์โดยวิธีการเพาะเมล็ดและการเพาะต้นอ่อน ชาวบ้านนิยมนำมาปลูกใกล้บ้านเพื่อเก็บรับประทานสะดวก การปลูกควรทำลานให้เลื้อยหรือปลูกไว้ริมรั้ว
- ประโยชน์ทางยา
รักษาอาการอักเสบบริเวณคอปาก รักษาบาดแผล ปรุงเป็นยาขับน้ำนม แก้บิดไข้รากสาด ใบและเถา แก้ไข้ รักษาบาดแผล ระบายอ่อนๆในเด็ก แก้ตานซาง แก้ตัวร้อน ขับลม แก้ธาตุพิการ ท้องเสีย เจริญอาหาร ขับพยาธิไส้เดือน ใบ ตำพอกแก้พิษงู แก้ปวดฟัน แก้รำมะนาด ราก แก้โรคดีซ่าน สรรพคุณทางยาอื่นๆใช้ถอนพิษสุรายาสูบ พิษจากอาหาร ขับปัสสาวะ แก้ท้องเสีย ช่วยให้เจริญอาหาร เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ธาตุพิการ สำหรับสรรพคุณทางยาสมุนไพรนั้นมีค่อนข้างมากในตำรายาไทยพบว่ากระพังโหมทั้งเถา นำมาต้มดื่มแก้พิษไข้ ขับปัสสาวะ ถอนพิษต่างๆรวมทั้งแก้ท้องเสียมีการวิจัยทางวิทยาศาสตร์พบว่าสารสกัดจากกระพังโหมสามารถแก้อาการท้องเสียได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- รสและประโยชน์ต่อสุขภาพ
รสขมกลิ่นเหม็นเขียว ช่วยระบายความร้อนในร่างกาย ยอดอ่อนและใบกระพังโหมยังไม่มีการวิเคราะห์สารอาหาร
- แหล่งอ้างอิง :
- http://plugmet.orgfree.com/flora_a-1.htm
- https://th.wikipedia.org/wiki/กระพังโหม
- http://www.phrae.mju.ac.th/cms/rspg/index.php/2014-07-08-09-10-44/52-2014-07-16-08-52-13